Giresun’un bağlı Şebinkarahisar ilçesinde Nesko Madencilik AŞ’ye ait kurşun-çinko-bakır maden ocaklarında kullanılan siyanür atıklarının ve Giresun’un diğer ilçelerindeki madenlerin atıklarının da taşınarak depolandığı flotasyon tesislerindeki havuzlar 18 Kasım 2021 günü patlamıştır. Patlamayla birlikte, cevher zenginleştirmede kullanılan kimyasal maddelerle kirlenmiş çamur, tesisin çevresinde bulunan dereye karışmış, derenin etrafında bulunan Yedikardeş köyüne ait bahçeleri kullanılamaz hale getirerek, Kelkit Çayı üzerinde bulunan Kılıçkaya Barajı’na ulaşmıştır.
Bugüne kadar yöre halkı, sivil toplum kuruluşları, meslek örgütleri tarafından yapılan sözlü ve yazılı uyarıların dikkate alınmaması sonucu bu çevre felaketine sebebiyet verilmiştir.
Halk sağlığı için önemli bir tehdit oluşturan bu tür madenlerin atık bileşiminde siyanür, arsenik, antimon, bakır, cıva, çinko, kadmiyum, krom, kurşun, kükürt, demir gibi ağır metaller bulunmaktadır.
Su yüzeyinde hidrojen siyanür (HCN) formuna dönüşüp buharlaşabilen siyanür, toprağı, toprak aracılığı ile yeraltı sularını ve kirli toprakta yetişen bitkilere bulaşabilir. Siyanür havadan, içme sularından, toprağa değen cilt yoluyla ve siyanür bulaşmış yiyeceklerin yenmesi yoluyla vücuda alınabilir. Solunum yoluyla alınan yüksek miktarda siyanürün insan için son derece zararlı olması yanında düşük düzeyde siyanüre uzun süre maruz kalma sonunda solunum güçlükleri, kalp ağrısı, kusma, kan değişiklikleri, baş ağrısı ve tiroid bezinde büyüme ortaya çıkabilir.
Bilinen bir karsinojen olan ve çoğu suda çözünebilen arsenik bileşikleri sindirim yolu ile vücuda alınabilir. Yüksek miktarda öldürücü olabilen arseniğe düşük düzeylerde maruz kalmak bulantı, kusma ve ishale, kırmızı ve beyaz kan hücrelerinin yapımında düşmeye, kalp ritminde bozulmaya, kan damarlarında patolojilere, el ve ayaklarda iğnelenme ve karıncalanma hissedilmesine neden olabilir. Uzun süre maruziyet durumunda ciltte kararmaya, el ve ayaklarda ve gövdede siğil ve kabarmaların olmasına neden olabilir. Doğrudan cilt teması kızarma ve şişmelere neden olabilir.
Zehirli atık depo alanlarından gerçekleşen sızıntı ve taşmalar sonucunda suya ve toprağa karışabilen kadmiyum, bulaşmış yiyeceklerin yenmesiyle, kadmiyumla kirlenmiş suların içilmesiyle vücuda alınabilir. Hava, su ya da besinler yoluyla düşük düzeyde kadmiyuma uzun süre maruziyet sonucunda kadmiyum böbreklerde birikir ve böbrek hastalıklarına neden olabilir. Akciğerde hasar ve kemiklerin kırılganlığının artması diğer etkileridir.
Toprak partiküllerine sıkıca yapışan ve topraktan küçük miktarlarda sulara karışabilen krom sindirim yoluyla yüksek düzeylerde alınırsa mide şikayetleri ve ülsere, konvülsiyonlara, böbrek ve karaciğer hastalıklarına neden olabilir. Cilde temas durumunda cilt ülserleri ve ciltte alerjik reaksiyonlara yol açabilir.
Toprak ve suda uzun süre kalabilen kurşun, vücuda havadan solunarak, içme suları ve besinlerle alınabilir. Kurşun vücuttaki hemen hemen tüm organ ve dokuları etkilemektedir. En duyarlı sistem, özellikle de çocuklar için, merkezi sinir sistemidir. Kurşun ayrıca böbreklerde ve bağışıklık sisteminde de hasara neden olur. Etkiler kurşunun solunum ya da sindirim yoluyla alınmış olmasına göre değişiklik göstermez.
Çevreye yayılan cıva hava, toprak ve suda bulunabilir. Solunum ve sindirim yoluyla vücuda alınabilir. Sinir sistemi cıvanın tüm formlarına karşı çok duyarlıdır. Yüksek miktarlarda maruziyet beyinde, böbreklerde ve fetus gelişiminde kalıcı zararlara neden olabilir.
Bu çevre felaketinde, flotasyon tesislerindeki havuzların patlaması tüm flora ve faunaya zarar vermiş ve toprak, bitki örtüsü ve sular bu tür ağır metallerle kontamine olmuş ve zehirlenmiştir.
Flotasyon tesisleri etrafında gerekli önlemlerin ilgili bakanlıklar tarafından alınması yanında Kelkit Çayı’nın suladığı alanlarda bulunan tüm yerleşim yerlerindeki vatandaşların ağır metallerle ilgili uyarılması ve bilgilendirilmesi gerekmektedir. Kelkit Çayı, Kılıçkaya Barajı, Suat Uğurlu Barajı ve Çamlıca Barajı’ndan her gün su numuneleri alınarak ağır metal ölçümleri yapılıp, kamuoyu ile paylaşılmalıdır.
Türk Tabipleri Birliği Halk Sağlığı Kolu
Giresun Tabip Odası
Türk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi
TTB amblemi indir