AVRUPA KONSEYİ'NİN BİYOETİK SÖZLEŞME TASLAĞI

       CDBI tarafından hazırlanmış olan ve Temmuz 1994 tarihini taşıyan sözleşme taslağı Türk Tabipleri Birliği Etik Kurulu tarafından incelenmiş ve aşağıdaki sonuçlara varılmıştır:

       1-Söz konusu taslak altı ayrı bölümden ve ek olarak sunulmuş açıklayıcı bir rapordan oluşmaktadır.

       2-İlk bölümde 'insana verilen değer', 'profesyonel standartlar', 'sağlık hizmetlerinin eşit paylaşımı', 'onam(rıza)', 'özürlülerin korunması', 'insan bedenine ticari nitelik verilmesinin önlenmesi', 'mahremiyet ve bilgiye ulaşma', 'bilimsel araştırma', 'embriyolarla in vitro araştırmalar', 'insan genomu', 'genetik hastalıklar için tanı koydurucu testler', 'genetik test sonuçlarının iletilmesi', 'ilkelerin ihlali' ... gibi durumlar ele alınmıştır.

       3-Sözleşmenin genel olarak 'insan haklarına saygılı', 'bireyi koruyucu' ve onun yararını ön planda tutucu bir söylemi olduğu görülmektedir. Düşünce ve yaklaşım açısından olumlu bulduğumuz bu sözleşme, mevzuatımıza henüz girmemiş olan başta 'genetik' olmak üzere, pek çok konuya ışık tutacak ve kendi yasal düzenlemelerimiz için çıkış noktası olabilecek niteliktedir.

       4-Maddeler ve açıklamalar oldukça ayrıntılı ele alınmıştır. 'Organ aktarımları' ve 'insan deneyleri' ile ilgili olarak Konsey'in ayrıntılı başka protokoller hazırladığı ve bu nedenle bu iki konunun açıkta kalmış gibi göründüğü söylenebilir.

       5-Söz konusu sözleşme taslağında toplumsal ve kültürel farklılıklar vurgulanarak, taraf ülkelerin kendi yasal düzenlemelerini yapmaları gerektiği dile getirilmiştir.

       6-Sözleşmenin ikinci bölümünde CDBI biyoloji ve tıbbın gelişimi ile ortaya çıkan ana sorunlarla ilgili olarak üye ülkelerde sosyal, ekonomik, etik ve yasal açılardan toplumsal düzeyde tartışmalar başlatılması dileğindedir.

       7-Üçüncü bölüm ilkeleri bu taslakta yer almak üzere spesifik alanlarda protokoller hazırlanabileceğine yer vermektedir; dördüncü ve beşinci bölümler taslağın kabülü hakkındaki teknik ayrıntılara ayrılmıştır. Altıncı ve son bölümde imzalanma, çekince koyma, yürürlüğe giriş durumları dile getirilmiştir.

       8-Anlatımla ilgili olarak Etik Kurulumuzun üzerinde durduğu noktalar şöyle sıralanabilir:

       'Bioethics Convention' sözcüklerinin başlangıçta yer alması gerektiğini, açıklayıcı raporda tersi geçmekle birlikte, genelde 'biyoloji ve tıp' olarak geçen sıralamanın önceliği tıbba verecek biçimde düzeltilmesi gerektiğini, ayrıca deneysel çalışmaların yapıldığı 'psikoloji' alanının da eklenmesinin düşünülebileceğini, 5. Maddede onam tanımlarken' ... express (if necessary written)' sözcüklerinin ve onamın geri çekilme durumunun açıklandığı cümlenin sonuna da '... unless an inevitable situation arises...' benzeri bir açıklamanın gerektiği kanısındayız.

       6. maddede köşeli parantezin içindeki açıklama kurulumuza daha doyurucu gelmiştir. Aynı maddenin ikinci paragrafında da yine ikinci sıradaki açıklamanın yeğlenmesi gerektiği kanısındayız.

       9. maddede yer alan '... his wishes ...' in 'her wishes' ile tamamlanması gerektiğini düşünüyoruz.

       Sözleşmenin imzalanması ile ilgili olarak yer alan 'ratification, acceptance or approval' gibi farklı kavramların ülkelerin mevzuat farklılıklarının gözetilerek yazıldığını, 29. Maddede yer alan 'territories' konusunun Türkiye açısından (KKTC için) nasıl ele alınacağının Dışişleri Bakanlığımızla görüşüldüğünü ve kurulumuzun bilgi ve uzmanlığı dışında kaldığını belirtmeliyiz.