Mecburi Hizmet

Hekimlerin Mecburi Hizmet Uygulaması ile İlgili Sorular ve Yanıtları

Atama Süreci

1. Mecburi hizmetin başlaması süreci nasıl işlemektedir?
Mecburi hizmeti düzenleyen 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Yasası’na göre lisans ya da uzmanlık eğitiminin tamamlanmasını takiben 15 gün içinde durumun Sağlık Bakanlığına bildirilmesi ve bakanlığın diploma/uzmanlık belgesini tescilinden itibaren en geç iki ay içinde gerekli atama süreci ilan edilir.
Bu süreçte, uzmanlık eğitiminin tamamlandığı yerde çalışmaya devam edilmekte; atama kararı ile birlikte Sağlık Bakanlığı kadrolarında uzmanlık eğitimi yapanlar yer değiştirme suretiyle, üniversite kadrolarında yapanlar ise atama suretiyle yeni görev yerlerinde görevlendirilmektedirler.
2. Mecburi hizmet yükümlüsü kura çekmezse gıyabında kura çekilebilir mi? Bu süreçte ceza vb. uygulamalar olabilir mi?
İlgili yasal düzenleme uyarınca mecburi hizmet kurası çekilmesi için kişinin talebine gerek yoktur. Devlet hizmeti yükümlülüğü olan tabiplerin, atama yerleri ve atama işlemine ilişkin süreç Sağlık Bakanlığı tarafından ilan edilir. İsteyenlerin tercihleri alındıktan sonra kura yoluyla atama işlemi yapılır.
İlk atamada başvuru gerekmezken, istifa ya da müstafi sayılma sonrasında yeniden kuraya dahil edilmede, yasal bir düzenleme ve gereklilik olmamakla birlikte, fiili olarak kişinin Sağlık Bakanlığına başvurusu beklenmektedir.

Mecburi Hizmet Yerleri

3. Sağlık Bakanlığı dışında da mecburi hizmet kadroları var mıdır?
Mecburi hizmet için görevlendirilebilecek yerler Sağlık Bakanlığı veya Sağlık Bakanlığınca uygun görülen Milli Savunma Bakanlığı ve diğer kuruluşlarda ilan edilen kadrolardır.
Yapılan kanun değişikliği ile Milli Savunma Bakanlığı veya İçişleri Bakanlığı kadrolarına atananlar, sağlık hizmeti vermek üzere süre sınırlamasına tabi olmadan birliğinin atamalı olduğu yer dışında icra edilecek yurtiçi veya yurtdışı eğitim, atış, spor, tatbikat ve harekat faaliyetlerine görevlendirilebileceklerdir. Kesintisiz 30 gün ve daha fazla olacak şekilde yurtiçi ve yurtdışında icra edilen harekat kapsamında birliklerin; tertiplendiği, harekat için hazırlık yaptığı, harekatın icrasına başladığı ve harekatı bilfiil icra ettiği, harekatın muharebe hizmet desteği için gerekli askeri unsurların tertiplendiği veya harekat muharebe hizmet desteğinin sağlandığı Milli Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı veya kuvvet komutanlıkları, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığınca belirlenen yerlerde görev yapan personelin devlet hizmeti yükümlülüğü süresinin hesaplanmasında buralarda geçirilen fiili sürelerin bir buçuk (1,5) katı alınacaktır.
4. Üniversitelerde mecburi hizmet kadroları var mıdır?
Mecburi hizmet için ilan edilen kadrolar arasında üniversite tıp fakültelerine ait kadroların bulunması da mümkündür. Kadrolar her atama döneminde kurumların talepleri alındıktan sonra Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenmektedir. Ancak özel üniversiteler için herhangi bir kadro açılmamaktadır.

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması

5. Tabiplerin mecburi hizmet sebebiyle atanmasında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması gerekiyor mu?
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu’na göre ilk defa ve yeniden atanacaklar için arşiv araştırması yapılması zorunludur. Bu çerçevede mecburi hizmet yerleri belirlenenler için güvenlik soruşturması yapılamayacak olmakla birlikte arşiv araştırması yapılmaktadır. Mevcut yönetmelik düzenlemesine göre 30 iş günü içinde arşiv araştırmasının tamamlanması gerekmektedir.
Söz konusu sürenin uzaması İdarenin hizmet kusuru olarak nitelenerek ortaya çıkan zararlardan sorumlu tutulmasına sebep olabilecektir.

Göreve Başlama

6. Mecburi hizmete atandığımda ne zaman göreve başlamalıyım?
Aynı yerdeki görevlere atananlar atama işleminin kendilerine tebliğ gününü izleyen iş günü içinde, başka yerdeki görevlere atananlar, atama işleminin kendilerine tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içerisinde işe başlamak zorundadırlar. İşe başlanması gereken son süreyi takip eden on gün boyunca haklı mazeret olmadan göreve başlanmaması halinde, ilgili müstafi sayılır.
Belge ile ispatı mümkün zorlayıcı sebepler olması durumunda atamanın iptali veya memuriyete alınmama yaptırımı uygulanmaz.
Ayrıca atama sonuçlarının ilan edilmesinden sonra, varsa eksik belgelerin hazırlanması için yirmi günlük süre verilebilir.
7. Üniversitede uzmanlık eğitimini tamamlayanlar, mecburi hizmet ataması tamamlanana kadar geçen sürede üniversitede çalışmaya devam edebilir mi yoksa Sağlık Bakanlığı’nda kadrolarının bulunduğu yere mi geçmek zorundadırlar?
Uzmanlık eğitiminin tamamlanmasından sonra, Sağlık Bakanlığı tarafından atama yapılana kadar aynı yerde, aynı statü ile çalışmaya devam edilir. Sağlık Bakanlığında kadroları bulunanlar da bu süre içinde kadrolarının bulunduğu yere döndürülmezler.

Üniversitede Sağlık Bakanlığı Adına Eğitim Alanlar

8. Üniversite hastanesinde, kadrosu Sağlık Bakanlığı’na bağlı uzmanlık eğitimi yapanların yükümlülük ve mecburi hizmet süreci nasıl olur?
Sağlık Bakanlığı adına bir üniversitede uzmanlık eğitimini tamamlayanların bakanlık ya da bağlı kuruluşlarında hizmet yapma yükümlülüğü bulunmaktadır. Yükümlülük süresi, uzmanlık eğitimi süresi kadardır. Mecburi hizmet, yükümlülük süresi içinde kalacak şekilde tamamlanır. Mecburi hizmet süresinin sonunda naklen atama ile yer değişikliği yapılabilir.

Aday Memurluk

10. Aday memurluk nedir, buna bağlı kısıtlamalar var mıdır?
Sağlık Bakanlığı ya da bağlı kuruluşları kadrolarından birine ilk defa yapılan atamada bir yıldan az iki yıldan çok olmayan süreyle aday memurluk söz konusudur.
Bu bağlamda, lisans eğitiminin tamamlanmasından sonra atama veya üniversite kadrolarında yapılan uzmanlık eğitimi sonrasında Sağlık Bakanlığı kadrolarına yapılan atamada bir yıl süreyle aday memurluk dönemi uygulanır. Ancak uzmanlık eğitimi Sağlık Bakanlığına bağlı eğitim ve araştırma hastanelerinden birinde yapılmış ise, aday memurluk o süreçte tamamlanmış olacağından, mecburi hizmet atamasında yeniden adaylık söz konusu olmaz.
Aday memur olarak ilk atamada; sırasıyla 6 ve 5’inci hizmet bölgesi iller, D ve C hizmet grubu iller ile ilçelerin sosyoekonomik gelişmişlik sıralaması endeksine göre 6, 5 ve 4’üncü gelişmişlik grubunda yer alan ilçeler, ihtiyaç halinde ise diğer bölgelerde bulunan kadrolar ilan edilir.
Adaylık süresi içinde aylıktan kesme veya kademe ilerlemesinin durdurulması cezası almış olanlar ile adaylık süresi içinde temel ve hazırlayıcı eğitim ve staj devrelerinin her birinde başarısız olanlarla adaylık süresi içinde hal ve hareketlerinde memuriyetle bağdaşmayacak durumları, göreve devamsızlıkları tespit edilenlerin disiplin amirlerinin teklifi ve atamaya yetkili amirin onayı ile ilişkileri kesilir. Bu kişiler üç yıl süreyle devlet memurluğuna alınmazlar.

Kamu Görevinden Uzaklaştırılanlar

11. Mecburi hizmeti tamamlamadan kamu görevinden çıkartılanlar ile kamu görevine alınmayanlar mesleğini uygulayabilir mi?
375 sayılı KHK’nin geçici 35’inci maddesine göre kamu görevinden çıkartılanlar ile 657 sayılı Yasa’ya göre devlet memurluğundan çıkartılanlar ve kamu görevine arşiv araştırması nedeniyle alınmayanların mecburi hizmet yükümlülüğünün ortadan kalktığının kabulü gerekecektir. Böylelikle mecburi hizmet yapılmamış olmakla birlikte hekimin mesleğini özel sağlık kurum ve kuruluşlarında uygulaması mümkün olabilecektir.

Mazeret Atamaları

12. Mecburi hizmette sağlık mazereti gözetilir mi?
Hekimin kendisinin, eşinin, annesinin, babasının, bakmakla yükümlü olduğu çocuklarının ve yargı kararı ile vasi tayin edildiği kardeşinin hastalığının, görev yaptığı yerde tehlikeye girdiğini veya görev yerinin değişmemesi hâlinde tehlikeye girebilecek olduğunun sağlık raporu ile belgelendirmesi ve ilgili komisyonun uygun bulması halinde, tedavinin yapılabileceği bir sağlık kurum veya kuruluşunun bulunduğu veya sağlığının olumsuz etkilenmeyeceği bir ile ataması yapılacaktır.
Bu değerlendirme, mecburi hizmet atamasından önce yapıldığından, mecburi hizmet atama kurası yapılmadan, tabibin adı atanacaklar arasında yayınlandığında ilgili raporla birlik
te sağlık mazeretinden yararlanarak atama talebinde bulunulması yerinde olacaktır. Komisyon değerlendirmesinin sağlık mazeretini dikkate almayan bir şekilde ortaya çıkması halinde genel kuraya dahil edilerek mecburi hizmet ataması yapılır. Bu durumda, sağlık mazeretinden yararlanma isteğinin reddine ilişkin kararın yayınlandığı tarihten itibaren 60 gün içinde idare mahkemesinde dava açarak kararın yargısal denetiminin sağlanması mümkündür.
Ayrıca standardın uygun olması kaydıyla bu yönetmeliğin puan, süre ve dönem ile ilgili hükümlerine bağlı kalmaksızın, eşinin, çocuklarının, annesinin, babasının veya kardeşlerinden birinin ağır engelli olduğunu belgelendirmesi halinde engelli yakınının ikamet ettiği yere, kendisinin engelli olduğunu belgelendirmesi halinde ise talep ettiği yere atanabilir.
13. Eş durumu nedeniyle atamalar nasıl yapılmaktadır?
Eşlerin ikisinin de bakanlık personeli olması halinde, genel olarak statü bakımından üst kabul edilen personelin bulunduğu yere atama yapılmakta, aynı sıralama grubunda olanların ise D veya C hizmet gruplarından uygun bir ilde aile birliği sağlanmaktadır. Eş durumu açısından astlık üstlük sıralaması; “Bakanlık merkez teşkilatı kadroları, il ve ilçe sağlık müdürü, başkan, başhekim, eğitim görevlisi, başasistan, yan dal uzmanları, uzman tabipler, uzman diş tabipleri, tabipler, diş tabipleri, eczacı ve diğer sağlık personeli” şeklindedir.
14. Eşlerin atamasında çalışma yılı dikkate alınıyor mu?
Sağlık Bakanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nde yapılan değişiklikle eş durumu mazereti sebebiyle atanmada eşler arasındaki çalışma yılının etkisi kaldırılmıştır.
Eşlerin her ikisi de uzman tabip veya her ikisi de tabip ise aile birliğinin D veya C hizmet grubu bir ilde sağlanması esastır. D veya C hizmet grubunda aile birliğinin sağlanamaması halinde; her iki eşin unvan ve branşında eşlerinin görev yaptığı ilin standardına göre doluluk oranı az olan ilde aile birliği sağlanır. Doluluk oranlarının da eşit olması halinde; aynı hizmet bölgesinde görev yapan eşlerden yer değiştirme talebinde bulunanın, farklı hizmet bölgelerinde görev yapan eşlerden ise üst hizmet bölgesinde görev yapanın görev yeri değiştirilir.
15. Aynı şehirde iki kez eş durumundan faydalanılamaması şeklinde bir durum söz konusu mudur?
Eş durumu mazeretinden yararlanma ile ilgili düzenlemede, aynı şehir için ya da aynı eş için söz konusu mazeretin birden fazla kullanılamayacağına ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır.
16. Eşin herhangi bir alanda özel bir üniversitede akademisyen (yardımcı doçent, doçent, profesör) olarak çalışması durumunda eş durumundan tayin söz konusu olabilir mi?
Sağlık Bakanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliğine göre “Eşi, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu kapsamında kurulan üniversitelerde öğretim üyesi olanların ataması eşinin görev yaptığı yere yapılır.”
Bu hükme uygun olarak, eşi özel bir üniversitede ve tıp dışı bir alanda olsa dahi öğretim üyesi olanların eş durumu nedeniyle atama/nakil talepleri kabul edilmektedir.
17. Eşi diğer kamu kurumlarında çalışanlar, eş mazeretinden yararlanabilir mi?
Eşleri, mevzuatı uyarınca zorunlu yer değiştirmeye tâbi olarak mülki idare amirliği, milli istihbarat, emniyet hizmetleri sınıflarından birinde görev yapanlar ile hâkim, savcı veya Türk Silahlı Kuvvetlerinde subay, astsubay, uzman jandarma, uzman erbaş veya uzman er olarak görev yapan personelin eşinin görev yaptığı yere ataması yapılır.
Yine milletvekili, belediye başkanı, muhtar veya noter olan eşlerinin bulunduğu yere yer değiştirme suretiyle ataması yapılabilir.
Ayrıca, bazı kurumlarla bakanlık arasında protokol yapılmakta ve bu yerler eş durumu mazeretinde dikkate alınmaktadır.
Atama talebinde bulunan personelin bulunduğu yerde, eşinin görev yaptığı kurumun teşkilatının bulunmaması, kadro veya mevzuatı açısından aile birliği mazeretine dayalı atanma imkânının olmaması halinde de aile birliği sağlanır.
18. Eşi kamu görevlisi olmayan tabiplerin eş durumu mazeretinden yararlanması mümkün müdür?
Kamu görevlisi olmayan eşinin, atanma talep edilen yerde başvuru tarihi itibarıyla son beş yıl içinde 1440 gün sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle kendi adına (Bağ-Kur’lu olarak bilinen) veya bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak (SSK’li olarak bilinen) çalışmış ve halen çalışıyor olması halinde, personelin yer değişikliği suretiyle ataması yapılmakla birlikte ne yazık ki devlet hizmeti yükümlülüğü süresince kamu görevlisi olmayan eşe bağlı atama yapılmaz.
19. Eşi uzmanlık ve yan dal uzmanlık eğitimi görenlerin eş mazeretinden yararlanması mümkün müdür?
Mecburi hizmet atamasında eşin uzmanlık eğitimi almakta olması haklı mazeret olarak kabul edilerek mecburi hizmet için uzmanlık eğitimi alınan ildeki bir kadroya atama yapılmaktadır. Ancak bunun için başvuru tarihi itibariyle eşinin kalan uzmanlık eğitim süresinin altı aydan fazla olması zorunludur.
Mecburi hizmet için atama yapıldıktan sonra eşin uzmanlık eğitimine başlaması veya uzmanlık eğitiminin uzamış olması halinde eşin uzmanlık eğitimi yaptığı yere naklen tayin talep edilmesinin önünde bir engel yoktur.
20. Eş durumundan yararlanılarak ataması gerçekleştirilmiş hekimin mazeret durumu hangi şartlarda son bulur?
Eş durumu mazeretinden yararlanılarak eşin bulunduğu yere atama yapıldığında, her yıl Ocak ayında, bu mazeretin devam ettiğinin beyan edilmesi gerekir. Eşin vefatı, boşanma, eşin uzmanlık eğitimini tamamlaması gibi sebepler eş durumu mazeretinin ortadan kalkmasının örnekleri olarak sayılabilir. Bu durumda, bakanlık hekimi bulunduğu yerden başka yere atama yetkisine sahip olmaktadır. Devlet hizmeti yükümlülüğünü tamamlamadan sağlık ve aile birliği mazereti sona eren devlet hizmeti yükümlüleri, ilk devlet hizmeti yükümlüsü kurasıyla atanırlar.
Ancak, eş durumu mazereti sebebiyle atama yapılan yerde fiilen beş yıl çalışılmış olması halinde, artık eş durumu mazeretinin devam ettiğine ilişkin bildirim yapılmasına gerek bulunmamakta; söz konusu mazeret ortadan kalkmış olsa dahi o yerde çalışmaya devam edilebilmektedir.
21. Doktora ya da yüksek lisans gibi bir programa kayıt olunursa bu programa uygun bir şehir yerleştirmesi talep edilebilir mi?
Sağlık alanındaki öğrenim sebebiyle yer değişikliği hakkı stratejik personel olarak kabul edilen tabipler bakımından kısıtlanmıştır.
22. Can güvenliği tehlikede olanlar, mecburi hizmette yer değişikliği talep edebilir mi?
Kendisinin, eşinin veya bakmakla yükümlü olduğu çocuklarının bulunduğu yerde kalmasının can güvenliğini tehdit altında bırakacağını adlî veya mülkî idare makamlarınca verilen belgeyle belgelendirenler, standardın uygun olması halinde talep ettiği yere atanabilirler.
Yine 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’un 4’üncü maddesinin 1’inci fıkrasının (a) bendi uyarınca hakkında adli makamlarca işyerinin değiştirilmesine ilişkin koruyucu tedbir kararı alınan personel, standardın uygun olması halinde talep ettiği yere atanabilir.
23. Diğer mazeret atamaları nelerdir?
  • Eşi vefat edenler; vefat tarihinden itibaren bir yıl içinde talep ettiği yere,
  • Eşinden boşananlar; anne, baba, kardeş veya reşit çocuklarının boşanma tarihinden önce ikamet ettiği ile veya D ve C hizmet grubu illerden birine ya da halen görev yaptığı hizmet bölgesi ve grubu esas alınarak Sağlık Bakanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin 26’ıncı maddesinin birinci fıkrasına göre boşanma tarihinden itibaren bir yıl içerisinde,
  • Eşi zorunlu yer değiştirmeye tâbi olarak görev yapmakta iken emekliye ayrılanlar; eşinin emekliye ayrılmasından sonraki bir yıl içinde eşinin ikamet ettiği yere atanabilirler.

Devlet hizmeti yükümlüsü iken eşi vefat eden, eşinden boşanan veya eşi bu şekilde emekliye ayrılanların atanma taleplerinin devlet hizmeti yükümlülüğü süresinin bitimini takip eden en geç iki ay içerisinde yapılması halinde bir yıllık süre şartı aranmaz.

Ayrıca eş, çocuk, anne, baba veya kardeşlerinden birisinin terör eylemleri etkisi ve sebebiyle şehit olması veya malul olması durumunda talep ettiği yere atanabilir.

Deprem, su baskını ve yangın gibi doğal afetler sebebiyle kendileri ve bakmakla yükümlü olduğu yakınları, maddî ve manevi zarara uğrayanlardan afet bölgesinde olup başka bölgelere gitmek isteyenlerin atanma talepleri, durumlarını belgelendirmeleri ve görev yaptığı yerin personel ihtiyacı hakkında gerekli tedbirlerin alınması hâlinde bu afetle ilgili bir defaya mahsus olmak üzere afetin meydana geldiği tarihten itibaren altı ay içinde, talepleri doğrultusunda bir defaya mahsus olmak üzere standardın uygun olması halinde atanabilirler.

Özel Durumlar

24. Doğum izni süreci ve mecburi hizmet yükümlülüğü ile ilgili durum nedir?
Doğum izninden yararlanabilmek için kamu hizmetine katılmış olmak gerekir. Bu nedenle, önce kuraya katılmak, ardından doğum sebebiyle hak edilen iznin kullanılması için ilgili sağlık müdürlüğüne başvuru yapmak gerekir. Kuranın çekilmesi ve göreve başlanmasından sonra doğum iznine ayrılmak, devlet memurluğu başladığından bir kısım dönemin aylığının alınması ve sağlık güvencesinden yararlanılabilmesi bakımından avantajlıdır.
Ancak tercih edildiğinde, doğum sebebiyle mecburi hizmet atamasının ertelenmesi de mümkündür. Zira, 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu’nda haklı bir mazeret sebebiyle mecburi hizmetin geciktirilebileceği düzenlenmiştir. Her ne kadar doğum sebebiyle mecburi hizmetin ertelenebileceği sürenin ne kadar olabileceğine ilişkin açık bir düzenleme mevcut değilse de bu sürenin devlet memurluğunda olduğu gibi iki yıl olarak uygulanması yerindedir. Doğum sebebiyle kuranın ertelenmesi talebi kuraya esas listede ismin çıkmasından sonra Sağlık Bakanlığına başvurularak yapılabilir.
25. Askerlik mecburi hizmetten veya mecburi hizmet askerlikten sayılır mı?
Sağlık Bakanlığı ve Millî Savunma Bakanlığınca birlikte belirlenen yerlerde askerlik hizmetini yedek subay olarak yerine getirenler, devlet hizmeti yükümlülüğünü tamamlamış sayılır. Ancak mecburi hizmetini yapanların askerlik ödevinden muaf olduğuna ilişkin bir kural bulunmamaktadır.
Millî Savunma Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığınca her celp ve/veya atama döneminde birlikte belirlenen yer ve sayıda yedek subay aday adayı olarak askere alınacak hekimler temel askerlik eğitimini tamamladıktan sonra mecburi hizmetini tamamlamak üzere Sağlık Bakanlığı emrine verilir, her türlü özlük işleri bu sürede Sağlık Bakanlığınca yürütülür. Mecburi hizmetini tamamlayanlar askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılır ve asteğmen olarak terhis edilir.

Sözleşmeli Çalışma

27. Mecburi hizmet için atandığım yerde az sayıda kadro olduğu için benim sözleşmeli çalışmaya dahil olamayacağım söylendi, ne yapabilirim?
Sözleşmeli sağlık personeli kadrosuna ilişkin sınırlamalar getirilmiş ise de, 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu’nda yapılan değişiklikle “Devlet hizmeti yükümlülüğünü yapmakta olan personel, bulundukları ilde 10/7/2003 tarihli ve 4924 sayılı Eleman Temininde Güçlük Çekilen Yerlerde Sözleşmeli Sağlık Personeli Çalıştırılması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanuna tabi sözleşmeli sağlık personeli olarak çalışabilir” düzenlemesi yapılmıştır. Kanunun uygulamasını gösteren Genelge ile sözleşmeli çalıştırma esasları belirlenmiştir. Genelgeye göre Devlet hizmeti yükümlüsü olan yan dal ve ana dal uzmanları ile tabiplerin Devlet hizmeti yükümlülüğünün son 6 ayı içerisinde başvurmaları ve Devlet hizmeti yükümlülüğünün bitimini müteakip 1 yıl çalışmayı taahhüt etmeleri kaydıyla yerleştirme yapılmaktadır.

Geçici Görevlendirme

28. Mecburi hizmet yükümlüsü hekimler başka yerlerde görevlendirilebiliyorlar mı?
Devlet hizmeti yükümlülüğünü yapmakta olan personel, mazeret ve zorunlu haller dışında başka yere atanamaz. Ancak deprem gibi olağanüstü hallerde geçici olarak bir ayı aşmamak üzere veya Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ile Sahil Güvenlik Komutanlığının harekat, salgınla mücadele vb. ihtiyaçları kapsamında yurtiçi ve yurtdışında iki aya kadar resen görevlendirilebilir. Bu süre olağanüstü durumlarda Sağlık Bakanı tarafından üç katına kadar uzatılabilir. Ayrıca aile hekimliği uygulamasından kaynaklanan sebeplerle il içinde görevlendirme yapılabilmektedir.
Bu koşullar gerçekleşmediği sürece mecburi hizmet yükümlülüğünü yerine getirenlerin atandıkları yerden başka bir yere görevlendirilmeleri hukuka aykırıdır. Aksi bir işlemle karşı karşıya kalındığında idare mahkemesinde dava açılarak işlemin iptali istenebilir.

Mecburi Hizmet Bitiminde İl İçinde Atama

29. Mecburi hizmeti bir ilin ilçesinde yapıyorsak mecburi hizmet süresini bitirdiğimizde il merkezine atama isteyebilir miyiz?
Mecburi hizmetin tamamlanmasından sonra naklen tayin talebinde bulunmak mümkündür. Halen çalışılan il dışına tayinler ocak ve temmuz aylarında yapılmaktadır. İl içinde ise her zaman yer değiştirme mümkündür.
Bütün bu yer değişikliklerinde tercih ve daha önce çalışılan yerlere göre hesaplanan hizmet puanları hekimlerden kimin atanacağını belirlemektedir.

İstifa / Müstafilik

30. İstifa etmenin (memuriyetten çekilmenin) ve müstafi olmanın (çekilmiş sayılmanın) sonuçları nelerdir?
Devlet memurları, istifa ettiğini bildiren dilekçeyi kurum amirine vermeleri ve istifalarının kabul edildiğinin bildirilmesi veya bir ay süreyle yerlerine atanacak kişinin gelmesini bekleyerek bu sürenin sonunda yazılı bildirim yaparak ayrılmaları durumunda (usule uygun istifa) altı ay, bu usule uymayarak ayrılmaları durumunda ise bir yıl süreyle yeniden memuriyete alınmazlar.
Bu süre zarfında Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerde tıpta uzmanlık ve yan dal uzmanlık eğitimi alınması mümkün olmamaktadır. Ancak memuriyete alınma süresinin dolmasına üç ay kala yapılacak sınava katılmak olanaklıdır.
31. Olağanüstü hâl uygulamasında istifa edebilir miyim, sonuçları ne olur?
Olağanüstü hâl, seferberlik ve savaş hallerinde veya genel hayata müessir afetlere uğrayan yerlerdeki devlet memurları, çekilme istekleri kabul edilmedikçe veya yerine atanacaklar gelip işe başlamadıkça görevlerini bırakamazlar. Buna uygun davranmayanlar bir daha devlet memurluğuna alınmazlar.
32. Kaç kez devlet memurluğundan istifa etme ve geri dönüş hakkı bulunmaktadır?
Devlet memurluğunda en çok iki kez istifa etmiş olmak yeniden memuriyete girişi engellememektedir. Üçüncü kez istifa edenler yeniden memuriyete alınmazlar.
Mecburi hizmet için atama yapılmasına karşın göreve başlamamak istifa etmiş sayılmaya sebep olabilir. Bunun sonucu olarak bir yıl süreyle memuriyete alınmamanın yanı sıra iki defadan fazla istifa edenlerin yeniden memuriyete alınmamasında esas alınan istifa haklarından biri de kullanılmış olur.
Ancak, zorunlu hizmet ataması tıp fakültesinden mezun olan hekimin ilk defa devlet memurluğuna girmesi şeklinde ise, bu atamaya gitmemek atama işleminin iptali ile bir yıl süreyle memuriyete alınmamaya sebep olur ancak bütün memuriyet yaşamında geçerli olan iki istifa hakkı arasında değerlendirilmez.
33. Mecburi hizmet yükümlülüğü öncesi devlet hizmeti kapsamında üç kez istifa etmiş bir hekim için süreç nasıl işler?
Bu kişiler sözleşmeli olarak mecburi hizmete atanabilir. Hiçbir şekilde, istifalar gerekçe gösterilerek mecburi hizmetin yaptırılmasından kaçınılamaz.

Mecburi Hizmet Sonrası Çalışma

34. Mecburi hizmeti bitirdikten sonra mecburi hizmet yapılan yerde kalma ya da başka yerlere (devlet hastanesi, üniversite) tayin olma koşulları nelerdir?
Atama yapılan yerde mecburi hizmet tamamlandıktan sonra, hangi statü ile çalışılmakta ise onun devamı mümkündür. Başka yerlere nakil ise Sağlık Bakanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’ne göre, genel olarak hizmet puanı esas alınarak yapılır.
Sağlık Bakanlığında mecburi hizmeti tamamladıktan sonra üniversite kadrosuna geçmek, ilgi kadronun şartlarını taşımanın yanı sıra Sağlık Bakanlığının bu değişikliğe muvafakat etmesini de gerektirir.

Ücretsiz İzin

35. Memuriyette beş yılını dolduranların bir yıl ücretsiz izin hakkı mevcuttur. Bu süreyi zorunlu hizmet sürerken kullanmak mümkün müdür?
Mecburi hizmette de memuriyetten kaynaklanan hakların kullanılması mümkündür. Ancak önemle belirtmek gerekir ki mecburi hizmet süresinin hesabında fiili çalışma süresi esas alındığından, söz konusu iznin kullanılması durumunda mecburi hizmet, kullanılan izin süresi kadar uzayacak; izinli geçen süreler mecburi hizmet süresinden düşülmeyecektir.

Sağlık Raporu

36. Uzun süreli sağlık raporu bulunan kişinin adı devlet hizmeti yükümlülüğü kurasında yayınlanır mı?
Tıp fakültesini bitirdikten sonra sağlık mazereti sebebiyle göreve başlayamayacak olan kişiler, sağlık raporunu Sağlık Bakanlığına vererek, rapor süresince atama yapılmamasını sağlayabilirler. Mecburi hizmet ataması yapılmış olsa da sağlık mazereti sebebiyle göreve başlanamaması durumunda herhangi bir yaptırım uygulanması söz konusu olmayacaktır. Ancak unutulmamalıdır ki sağlık raporu ile geçen süre mecburi hizmet süresinden sayılmamaktadır.

Yurtdışında Çalışma

37. Yurtdışında çalışmak istense hekimlik veya uzmanlık hakkının alındığına dair yazı/diploma nasıl alınabilir?
Tıp fakültesini bitiren ya da uzmanlık eğitimini başarıyla tamamlayan ancak mecburi hizmetini yapmayan kişi tabip veya uzman tabip unvan ve yetkisini kazanmakla birlikte ülkemizde mecburi hizmetini tamamlamadan mesleğini icra edememektedir. Ancak hekim ve uzman hekimlerin yurtdışında hekimlik yapmalarının veya eğitim almalarının önünde bir engel bulunmamaktadır. Türk Tabipleri Birliği’nden alınacak “Good Standing” belgesi ve diploma/uzmanlık belgesi ile yabancı ülkelerde eğitim alınması veya çalışılması olanaklıdır.

İkinci Uzmanlık ve Yan Dal Uzmanlık Eğitimi

38. İkinci bir uzmanlık eğitimi için veya yan dal uzmanlığı için mecburi hizmeti tamamlamak gerekir mi?
Yan dalda veya birden fazla uzmanlık dalında eğitim yapmak üzere asistanlık sınavına girebilmek için devlet hizmeti yükümlülüğünün tamamlanmasına dokuz aydan daha az bir süre kalmış olması ve uzmanlık eğitimine başlanabilmesi için de devlet hizmeti yükümlülüğünün tamamlanması şarttır.
39. Mecburi hizmeti tamamlanan bir uzmanlıktan sonra ikinci uzmanlık yapılması durumunda ikinci uzmanlığın yeni bir mecburi hizmeti bulunmakta mıdır?
Mecburi hizmet yasasına göre her eğitim ayrı ayrı mecburi hizmete tabi tutulmuştur. Bu sebeple ikinci uzmanlık eğitiminin de mecburi hizmeti vardır ve önceki uzmanlık için yapılan mecburi hizmet ikinci uzmanlık sebebiyle ortaya çıkan mecburi hizmet süresinden düşülemeyecektir.

Mecburi Hizmeti Tamamlanmış Mesleki Yetkinin Kullanımı

40. En son bitirilen uzmanlığın mecburi hizmetini yapmadan bir önceki uzmanlık unvanı kullanılarak hekimlik yapılabilir mi?
Tabip, uzman tabip ve yan dal uzmanlık eğitimini tamamlayarak uzman tabip unvanını kazananlar, her eğitimleri için ayrı ayrı olmak kaydı ile devlet hizmeti yükümlülüğüne tabidirler.
Yasada “Devlet hizmeti yükümlülüğü kapsamındaki personel, bu görevlerini tamamlamadan mesleklerini icra edemezler” düzenlemesi yer almaktadır. Bir yasa maddesinin kazanılmış hakların kaybına yol açacak şekilde yorumlanması hukuka uygun olmayacağından, burada sözü edilen “mesleğin icra edilememesi” ifadesinden, mecburi hizmete tabi olmayan ya da mecburi hizmeti yerine getirilmiş olanı da içerecek şekilde hekimlik mesleğinin değil, zorunlu hizmete tabi olanın anlaşılması gerekeceği düşünülmektedir.
Buradan hareketle; uzmanlık eğitimi sonrası zorunlu hizmetini yapmayan bir hekimin pratisyen hekim olarak veya ikinci uzmanlık eğitimi sonrası zorunlu hizmetini yapmayan bir hekimin önceki uzmanlık alanında ya da yan dal uzman eğitimi sonrası zorunlu hizmetini yapmayan bir hekimin ana dalda uzman hekim olarak çalışması olanaklıdır.

Türk Tabipleri Birliği Hukuk Bürosu
Türk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi