1. KOAH’da balon tedavisinin yeri var mı?
Hayır. KOAH tedavisinde “balon tedavisi” terimi, genel anlamda endobronşial balonla yapılan müdahaleleri ifade eder. Ancak mevcut bilimsel literatürde, KOAH’daki etkinliği ve güvenliği destekleyecek yeterli sayıda, metodolojik açıdan sağlam ve uzun dönemli çalışma bulunmamaktadır. Güncel uluslararası kılavuzlar ve GOLD (Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease) (1) gibi otoriteler, KOAH tedavisinde öncelikle bronkodilatör tedavi, inhaler kortikosteroid kullanımı, pulmoner rehabilitasyon programları ve gerektiğinde özellikle amfizemli hastalarda endobronşial valf, sıcak buhar uygulaması, koil (hafızalı tel) tedavisi gibi yöntemlere yer veriyor. Balon tedavisine ilişkin kapsamlı ve ikna edici veriler henüz mevcut olmadığından, bu yöntem rutin klinik uygulamalarda önerilmiyor.
2. Akciğer kanseri sadece sigara içenlerde mi oluşur?
Hayır. Akciğer kanseri sadece sigara içenlerde görülmez. Sigara içimi, akciğer kanserinin en önemli risk faktörlerinden biri olmakla birlikte, hastalığın ortaya çıkmasında etkili olan birçok farklı etken bulunmaktadır. Bu etkenler şunlardır:
- Çevresel ve Mesleki Maruziyet:
Radon gazı, asbest, arsenik gibi çevresel ve endüstriyel toksinlere maruz kalma, sigara kullanmayan bireylerde de akciğer kanseri riskini artırabilir. Özellikle kapalı alanlarda yetersiz havalandırma yoluyla maruz kalınan radon, akciğer kanseri riskinin artmasında rol oynayabilir (2). - Pasif İçicilik:
Sigara içmeyen bireyler, özellikle aile bireyleri veya iş yerinde sigara içenlerin etkisiyle pasif içiciliğe maruz kalarak akciğer kanseri riskini yükseltebilirler (3). - Genetik Faktörler ve Moleküler Değişiklikler:
Bazı akciğer kanseri vakalarında, özellikle genetik yatkınlık ve belirli moleküler mutasyonlar (örneğin, EGFR mutasyonları) öne çıkmaktadır. Bu durum, özellikle sigara içmeyen kadınlarda daha sık gözlenmekte ve hastalığın oluşumunda bağımsız bir risk faktörü olarak değerlendirilmektedir. - Diğer Faktörler:
Uzun süreli hava kirliliği, kronik inflamatuar akciğer hastalıkları ve bazı viral enfeksiyonlar da akciğer kanseri riskini artırabilen diğer etkenler arasındadır.
Akciğer kanseri, sigara içimi en belirgin risk faktörü olsa da, çevresel, genetik, mesleki ve diğer etmenlerin varlığı nedeniyle sigara içmeyen bireylerde de görülebilir. Bu nedenle, akciğer kanseri sadece sigara içenlerle sınırlı değildir ve hastalığın erken tanısı ile multidisipliner tedavi stratejileri, tüm risk gruplarında büyük önem taşımaktadır.
3. Hava kirliliği sadece akciğerleri mi etkiler?
Hayır. Hava kirliliği sadece solunum sistemini etkilemek ile kalmaz, kalp damar sistemini, nörolojik sistemi ve hatta anne karnındaki bebeği bile etkileyebilir. Özellikle PM2,5 gibi ince partiküller, akciğerlerden kan dolaşımına geçerek atetoskleroz, hipertansiyon ve inme riskini artırabilir.
Gebelik döneminde hava kirliliğine maruz kalan kadınlarda erken doğum ve düşük doğum ağırlıklı bebek doğurma riski daha yüksektir. Yani kirli hava, henüz dünyaya gelmemiş bir bebeğin sağlığını bile tehdit edebilir (4).
4. Tüberküloz tedavisinde ilaçları birkaç ay kullanılması yeterli midir?
Hayır. Tüberküloz (verem) tedavisi, en az 6 ay boyunca düzenli olarak verilen ilaçların kesintisiz kullanılmasını gerektirir. İlaçları erken bırakmak, bakterinin vücutta tamamen yok olamamasına, hastalığın tekrar etmesine ve ilaçlara karşı direnç gelişmesine neden olur. Bu durum, sadece hastayı değil, toplumu da tehlikeye atar. Tüberküloz bakterisi (Mycobacterium tuberculosis) vücutta yavaş çoğalır. Bu yüzden, bakterilerin tamamen öldürülebilmesi için ilaçların belirlenen süre boyunca düzenli olarak alınması çok önemlidir. Tedaviyi yarıda kesmek, bakterilerin direnç geliştirmesine yol açar. Dirençli tüberküloz (MDR-TB) durumunda tedavi süresi 18 ila 24 aya kadar uzayabilir ve kullanılan ilaçlar daha yan etkili (toksik) olur (5). İlk birkaç hafta içinde belirtiler (öksürük, ateş, kilo kaybı gibi) azalmaya başlayabilir, ancak bu, tüm bakteri ve iltihabın tamamen ortadan kalktığı anlamına gelmez. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından önerilen "Doğrudan Gözetimli Tedavi (DGT)" yönteminde, hastaların tedavi süresince ilaçlarını aksatmadan kullanmaları büyük önem taşır (6)
Tüberküloz tedavisi sabır ve düzenli ilaç kullanımı gerektirir. Doktorunuzun önerdiği tedavi süresi boyunca ilaçların kesintisiz kullanılması, hastalığın tamamen kontrol altına alınması ve ilaca direnç geliştirilmesinin önlenmesi için çok önemlidir.
5. Elektronik sigara sadece su buharı içeriyor, zararsız deniyor. Hatta Sigara bırakma yöntemi olduğu söyleniyor? Bu söylemler doğru mu?
Hayır, elektronik sigaralar yalnızca su buharı içermez; içerikleri ve etkileri, en az konvansiyonel sigaralar kadar zararlı olabilmektedir. Tütün endüstrisi adına buhar da dese, aslında duman çıkartmakta hatta pasif etkilenimi de bulunmaktadır. Bilimsel çalışmalar, elektronik sigaraların da önemli oranda toksik ve zararlı bileşenler içerdiğini göstermektedir.
Elektronik sigaralar, sıvı formülasyonu buharlaştırarak kullanıcıya sunar. Bu sıvıların ana bileşenleri genellikle propilen glikol, bitkisel gliserin, aroma maddeleri ve nikotindir. Ancak bu bileşenlerin ısındığında yanması sonucu formaldehit, asetaldehit, akrolein gibi kanserojen ve solunum yolu irritanları oluşabilmektedir. Elektronik sigaralarda 16000’den fazla çeşit tatlandırıcı saptanmıştır. Bu bileşikler, kronik maruziyette akciğer dokusunda hasar oluşturma, inflamasyon ve uzun vadeli sağlık sorunlarına yol açabilir. Elektronik sigaraların içersinde bulunan tetrahidrokannabinolerin ve E vitamini asetatların elektronik sigara kullanımına bağlı akut akciğer hasarına (EVALI) neden olduğu bildirilmiştir (7).
Elektronik sigaralar kullanıcılarına nikotin temin etmek amacıyla tasarlandığından, bağımlılık yapıcı etkileri vardır. Amerika’da yapılan bir çalışmada lise öğrencilerinin kullandığı elektronik sigaralar incelenmiş ve üçte birinde kannabis(esrar) olduğu saptanmıştır. Yine yapılan başka bir çalışmada elektronik sigara kullanan ve hiçbir tütün ürünü kullanmayan gençler takip edildiğinde elektronik sigara kullananların bir müddet sonra sigaraya başladığı görülmüştür. Elektronik sigara kullanan gençlerin sigara, esrar gibi diğer bağımlılıklara geçiş yaptığı görülmektedir. Elektronik sigaralar, sigara bırakma yöntemi olmayıp bir çeşit tütün ürünüdür (7,8).
Nikotin, kalp atış hızını ve kan basıncını artırarak kardiyovasküler sistem üzerinde olumsuz etkiler oluşturur. Bu etkiler, özellikle gençlerde ve hamile kadınlarda ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Yapılan klinik ve epidemiolojik çalışmalar, elektronik sigara kullanıcılarında solunum yolu irritasyonları, bronşit ve astım gibi hastalıkların artış eğilimini ortaya koymuştur. Ayrıca, uzun vadeli maruziyetin kardiyovasküler riskleri de artırabileceği düşünülmektedir. Dünya Sağlık Örgütü, Elektronik sigara kullanımına bağlı EVALI hastalığını tanımlamıştır. Elektronik sigara kullanımına bağlı ani akciğer hasarı hatta ölümler bildirilmiştir. Bu bulgular, elektronik sigaraların “zararsız” olmadığını güçlü bir şekilde destekler niteliktedir (8).
Elektronik sigaralar çok fazla toksik kimyasal madde içeren bir çeşit tütün ürünüdür. Konvansiyonel sigaralara benzer sağlık riskleri taşımakta hatta EVALI gelişimi, patlama ve yanıklar nedeniyle ölümler görülmektedir.
1- Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD). www.goldcopd.org
2- https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/radon-and-health/
3- https://www.cancer.org/cancer/lung-cancer/causes-risks-prevention/risk-factors.html
4- https://www.thelancet.com/pdfs/journals/lanplh/PIIS2542-5196%2822%2900090-0.pdf
6- https://www.verem.org.tr/dgt-dogrudan-gozetimli-tedavi
7- Özge C, Duru Çetinkaya P. Yağmurdan Kaçarken Doluya Tutulmak: Elektronik sigara. Dağlı E, Bostan P, görek Dilektaşlı a, editörler. Tütün Kontrolünde Güncel Tehditler. Toraks Kitapları;2022. sayı 32. p. 193-205.
8- Duru Çetinkaya P, Pazarlı Bostan P, Salepçi B, Görek Dilektaşlı A, Elbek O, Uyanusta Küçük FÇ, Karadoğan D, Arpaz S, Dülger S, Uysal MA, Uzaslan E, Özge C, Kılınç O, Dağlı E, Itil O. Turkish Thoracic Society's Statement Report on Electronic Cigarettes and Heated Tobacco Products. Turk Thorac J. 2022 Jul;23(4):296-301. doi: 10.5152/TurkThoracJ.2022.22018. PMID: 35848438; PMCID: PMC9361150.
