İnfodemi ve İnfodemi Yönetimi ile İlgili Sık Sullanılan Kavramlar ve Tanımları
İnfodemi ve infodemi yönetimi ile ilgili sık kullanılan kavramlar ve tanımları 1
Bilgi boşluğu 2
Bireyler aktif olarak bilgi aradıklarında ve güvenilir bir kaynaktan aradıklarına yanıt bulamadıklarında ortaya çıkar. Bilgi boşlukları hangi türde sağlık bilgilerinin arandığı izlenerek tespit edilebilir. Bu bilgi ihtiyaçlarını karşılamak için hızla içerik geliştirilmelidir. Bilgi boşlukları doğru bilgi ile doldurulmadığında genellikle yanlış bilgiler ortaya çıkar. [1,2]
Dezenformasyon 3
Kasıtlı yanlış bilgi [1,2]
İnfodemi 4
Salgın gibi kriz durumlarında dijital ve fiziksel ortamlarda yanlış veya yanıltıcı bilgiler de dahil olmak üzere sağlığa zarar verebilecek, zihinlerde karışıklığa ve bireylerin risk alma davranışlarına neden olabilecek bilgi bolluğu olarak tanımlanır.
İnfodemi sağlık yetkililerine güvensizlik yaratır, halk sağlığı müdahalelerini zayıflatır. [1,2]
İnfodemi sağlık yetkililerine güvensizlik yaratır, halk sağlığı müdahalelerini zayıflatır. [1,2]
İnfodeminin özellikleri
1. Bireyler doğru ve güvenilir bilgi kaynaklarına erişimde zorluklar yaşarlar.
2. Bireyler niteliği yüksek ve düşük olan bilgileri ayırt etmekte zorlanırlar.
3. Bireyler kendileri için hangi sağlık önerilerinin geçerli olduğunu bilemezler.
4. Bireysel ve toplumsal bilgi arama ve sağlık arama gereksinimleri sürekli değişmektedir.
5. Bireyler, sınırlı ya da niteliği düşük olan bilgilerle de olsa, sağlıkla ilgili kendileri ve aileleri için alabilecekleri en iyi kararları almaya çalışırlar. [2]
2. Bireyler niteliği yüksek ve düşük olan bilgileri ayırt etmekte zorlanırlar.
3. Bireyler kendileri için hangi sağlık önerilerinin geçerli olduğunu bilemezler.
4. Bireysel ve toplumsal bilgi arama ve sağlık arama gereksinimleri sürekli değişmektedir.
5. Bireyler, sınırlı ya da niteliği düşük olan bilgilerle de olsa, sağlıkla ilgili kendileri ve aileleri için alabilecekleri en iyi kararları almaya çalışırlar. [2]
İnfodemi yönetimi 5
İnfodemiyi yönetmek demektir. Bir başka ifadeyle infodeminin sağlık davranışları üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için risk ve kanıta dayalı analiz ve yaklaşımların sistematik olarak kullanılmasıdır. İnfodemi yönetiminin toplumun endişelerini ve sorularını dinlemek, riski ve sağlık çalışanlarının önerilerini anlamayı desteklemek, yanlış bilgilere karşı direnç oluşturmak ve olumlu eylemlerde bulunmak için toplum katılımını sağlamak ve aynı zamanda bu konuda toplumları güçlü kılmak şeklinde dört adımı bulunmaktadır. [1,2]
Komplo teorisinin özellikleri
1. Söylemlerin bilimsel dayanağı olmaz, varsayımlara dayanır.
2. Söylemlerde çarpıtma, kasıt, vb. vardır.
3. Söylemler zarar gören mağdurların olduğunu iddia eder.
4. Sürecin “gizli” boyutları olduğu iddiası bulunur.
5. Çoğunlukla bir “grup” tarafından üretilir. [3]
2. Söylemlerde çarpıtma, kasıt, vb. vardır.
3. Söylemler zarar gören mağdurların olduğunu iddia eder.
4. Sürecin “gizli” boyutları olduğu iddiası bulunur.
5. Çoğunlukla bir “grup” tarafından üretilir. [3]
Malenformasyon 6
Bir kişiye, organizasyona, devlete, vb. zarar vermek amacıyla kullanılan doğru bilgi.
Malenformasyon ile karşılaşan kişiler bilgi doğru olmasına rağmen bilginin veriliş şekli, bağlamından koparılması, değiştirilmesi gibi faktörlerin etkisiyle yanlış veya yanıltıcı izlenimlere ve sonuçlara yönelebilirler. [4]
Malenformasyon ile karşılaşan kişiler bilgi doğru olmasına rağmen bilginin veriliş şekli, bağlamından koparılması, değiştirilmesi gibi faktörlerin etkisiyle yanlış veya yanıltıcı izlenimlere ve sonuçlara yönelebilirler. [4]
Mezenformasyon 7
Yanlış bilgi, kasıt içermez. [1,2]
Söylenti 8
Ancak doğrulandıktan sonra doğru, uydurma ya da tamamen yanlış olduğu tespit edilebilen doğrulanmamış bilgi olarak tanımlanır.
Belirsizlik dönemlerinde insanların mevcut durumdan daha fazla haberdar olmalarını sağlamak amacıyla yayılan asılsız haberlerdir. [5,6]
Dipnotlar
1 Belge gereksinim duyuldukça güncellenecektir.
2 Information void
3 Disinformation
4 Infodemic
5 Infodemic management
6 Malenformation
7 Misinformation
8 Rumor
Yararlanılan kaynaklar
- WHO, Infodemic who.int/health-topics/infodemic#tab=tab_1
- Briand S, Hess S, Nguyen T, Purnat TD. Infodemic Management in the Twenty-First Century. 2023 May 10. In: Purnat TD, Nguyen T, Briand S, editors. Managing Infodemics in the 21st Century: Addressing New Public Health Challenges in the Information Ecosystem [Internet]. Cham (CH): Springer; 2023. Chapter 1. PMID: 39556681.
- Identifying conspiracy theories commission.europa.eu/strategy-and-policy/coronavirus-response/fighting-disinformation/identifying-conspiracy-theories_en
- Grimes DR, Gorski DH. Quantifying Public Engagement With Science and Malinformation on COVID-19 Vaccines: Cross-Sectional Study. J Med Internet Res. 2025 Mar 21;27:e64679. doi: 10.2196/64679. PMID: 40116851.
- Islam MS, Sarkar T, Khan SH, Mostofa Kamal AH, Hasan SMM, Kabir A, Yeasmin D, Islam MA, Amin Chowdhury KI, Anwar KS, Chughtai AA, Seale H. COVID-19-Related Infodemic and Its Impact on Public Health: A Global Social Media Analysis. Am J Trop Med Hyg. 2020 Oct;103(4):1621-1629. doi: 10.4269/ajtmh.20-0812. PMID: 32783794; PMCID: PMC7543839.
- Zhang X, Cheng Y, Chen A, Lytras M, de Pablos P, Zhang R. How rumors diffuse in the infodemic: Evidence from the healthy online social change in China. Technological Forecasting and Social Change 2022;185:122089.
