I. Basamakta Döner Sermaye Uygulaması

224 sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi hakkında Yasa'nın çıkışının 40. yılında, 4618 sayılı Yasa'da yapılan değişiklikle Sağlık Bakanlığı'na bağlı sağlık ocakları için de "Döner Sermaye İşletmesi" kurulması ya da kurulmuş olanlara katılım zorunlu olmuştur. Söz konusu yasadaki değişiklik 23/1/2001 tarih ve 24296 sayılı Resmî Gazete'de yayınlanmıştır. Yasayla her ilde sağlık kuruluşlarının tümünü kapsayacak şekilde bir döner sermaye işletmesi kurulması öngörülüyor. Yayınlanan yasanın "Ek-2" başlıklı maddesinde şöyle deniyor: "- Sağlık Bakanlığı'na bağlı il düzeyindeki mevcut döner sermayeli işletmelerden, 1999 yılı gayri safi gelirleri bir trilyon liranın altında olanlar, Sağlık Bakanlığı’nın görüşü alınarak birleştirilir. Birinci basamak sağlık hizmeti sunan kurum ve kuruluşlardaki ana çocuk sağlığı, sağlık ocağı ve halk sağlığı laboratuvarları gibi koruyucu sağlık hizmetleri dışında kalan tedavi hizmetlerini de kapsamak üzere, her ilde bir adet döner sermayeli işletme kurulur. Yasada yer alan hükümlere göre, personelin katkısıyla elde edilen döner sermaye gelirlerinden, o birimde görevli yardımcı hizmetler ve yardımcı sağlık hizmetleri sınıfına dahil personele, bir yılda alacakları aylık, yan ödeme ve her türlü tazminat tutarının %80'ini, diğer personele ise %100'ünü aşmamak üzere ek ödeme yapılabilecektir (1) Kan bankası ve kan nakil merkezleri ile ilgili yasa dışarıda tutulacak olursa ülkemizde tedavi edici sağlık hizmetleri ile ilişkilendirilebilecek döner sermaye uygulamalarını tanımlayan ilk yasa (202 Sayılı Yasa) 1961 yılında kabul edilmiştir. "Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'na Bağlı Sağlık Kurumları ile Esenlendirme Tesislerine Verilecek Döner Sermaye Hakkında Kanun" Sağlık Bakanlığı'nın yataklı tedavi kurumlarını kapsamaktadır (2,3). Daha sonra 18/3/1976'da bu 209 sayılı Yasa’da bir değişiklik yapılmış, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'na bağlı kurum ve hastaneler ile esenlendirme müesseselerine verilen döner sermaye miktarı arttırılmıştır (4). 12 Eylül'den sonra 1980'li yıllarda 209 sayılı Yasa’da da bazı değişiklikler yapılmış ve kamu hastanelerinde sunulan hizmeti hak sahiplerine bile, cepten ödeme karşılığında satmanın ve kamu sağlık emekçilerinin ücretlendirilmesinde prim uygulamasının önü açılmıştır. 1983 yılında çıkan 2907 sayılı Yasa'dan sonra, 1989 yılında çıkartılan 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile prim ödemeleri yaygın hale getirilmiştir. Bu yıllarda bütün çalışanlarla birlikte sağlık çalışanlarının da reel ücretleri azalmıştır (2,5). En son, 4618 sayılı Yasa üzerinde değişiklikler yapılarak sağlık hizmetleri bir hak olmaktan çıkarılmıştır. Özellikle sosyal güvencesi olmayan vatandaşlara sağlık hizmetlerinin sunumu ortadan kaldırılmış ve bu kişilerin nasıl sağlık hizmeti alacakları konusunda hiçbir yasal düzenleme yapılmamıştır. Bu çalışmada amaç, ülkemizde I. basamakta döner sermaye uygulamasına henüz yeni geçildiği bir dönem olan Mart-Nisan 2002'de, uygulamanın ne durumda olduğunu, halkın, hekimlerin ve diğer sağlık personelinin yaşadıkları sorunları, olumlu-olumsuz tüm deneyimleri ortaya koymak ve bu konuda daha sonra yapacağımız çalışmalar için alt yapı oluşturmaktır. “I. Basamakta Döner Sermaye Uygulaması” başlıklı raporun tamamına ulaşmak için buraya tıklayınız… Kaynaklar

1. 23/1/2001 tarih ve 24296 sayılı Resmi Gazete.
2. "Operasyon Sürüyor". SÇS- Özel Sayı, Şubat 2001.
3. 9/1/1961 tarih ve 10702 sayılı Resmi Gazete.
4. 18/3/1976 tarihli Resmi Gazete.
5. 27/6/1983 tarihli Resmi Gazete, 2907/1 md.