Eski Sayılar | Künye | Ana Sayfa

.

15 Temmuz 2004  Sayı: 124

“Madenler ve sağlık”

Tıp Dünyası - BALIKESİR - TTB Halk Sağlığı Kolu tarafından bu yıl onaltıncısı düzenlenen gezici eğitim semineri, 27 Haziran- 2 Temmuz tarihleri arasında gerçekleştirildi. Halk Sağlığı Anabilim Dallarının önerileri doğrultusunda bu yılın konusu “Madenler ve Sağlık” olarak belirlenmişti. Türkiye’nin çeşitli halk sağlığı anabilim dallarından toplam 14 araştırma görevlisi katıldığı etkinliğin sorumluluğunu Doç. Dr. Kayıhan Pala ve Yard. Doç. Dr. Nilay Etiler üstlendi.

27 Haziran Pazar günü Bergama’dan başlayan gezinin ilk gününde katılımcıların hazırladıkları madenler ve sağlığa genel bakış, altın, kurşun, bor, kömür ve demir-çelik madenciliği, çimento sektörü konularında kısa sunumlar yapıldı. Maden Yasası’nda son zamanlarda yapılan değişikliğin de sunulduğu ilk gün sunumlarla sona erdi.

Bergama’ya ziyaret

Madenlerin çevre sağlığı ve işçi sağlığı açısından incelenmesini hedefleyen gezici eğitim seminerinin ilk günleri daha çok çevre sağlığı ağırlıklı oldu. Gezici eğitim seminerinin 2. gününde Bergama Altın Madeni ve Balya Madeni ziyaret edildi. Newmont Şirketi tarafından işletilen Bergama Ovacık Altın Madeni’nde Basın ve Halkla İlişkiler Müdürü Oktay Konyar tarafından yapılan madeni tanıtan sunumdan sonra madenin büyük bir kısmı gezildi. Ardından yapılan söyleşide madenin açılışından itibaren Bergama köylülerinin yaşadıkları olaylar paylaşıldı. Aynı gün Balıkesir’in Balya ilçesinde yaklaşık 60 yıl önce kapanmış maden alanı ziyaret edildi. Yaklaşık 100 yıl boyunca Fransızların işlettiği ve 1939 yılında kapatılan madenin çevresel tehlikeleri günümüzde de varlığını sürdürüyor. Halen yaklaşık 1.5 milyon ton atığın bulunduğu maden alanı, Türkiye’de madencilik tarihi konusunda oldukça çarpıcı bir alan olarak değerlendirildi. Eski Belediye Başkanı Zekai Bayram’ın refakat ettiği gezide, bölgede madenden kaynaklanan sağlık sorunları tartışıldı.

Bor Madeni’nde       inceleme

Gece Balıkesir’de konaklandıktan sonra Eti Maden İşletmeleri’ne bağlı olarak çalışan Bigadiç Bor Madeni ve Bandırma Bor İşletmesi ziyaret edildi. Her iki ziyarette de üretim aşamalarının izlenmesinin ardından işyeri sağlık birimleri incelendi. Ertesi gün Bursa Çimento Fabrikası ziyaretinde de işletmeyi tanıtan bir sunumun ardından üretim aşamaları teker teker gezildi. Geçen yıllarda yapılan bir değişiklik ile Eti Maden İşletmeleri’nin 5 bor işletmesi dışındaki tüm tesislerini özelleştirilmişti.

Gezi ertesi gün Bursa Çimento Fabrikası ziyareti ile sürdü. Ardından Uludağ Üniversitesi’nin Nilüfer Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Bölgesi’ndeki Fethiye Sağlık Merkezi’nde Halk Sağlığı Anabilim Dalı öğretim üyeleri ve çalışanları ile birlikte bölge tanıtımı yapıldı.

Türkiye’nin 3 meslek hastalıkları hastanesinden biri olan Zonguldak SSK Göğüs ve Meslek Hastalıkları Hastanesi’nde Başhekim’den hastanenin işleyişi ve meslek hastalıkları konusunda bilgi alındı. Hastane servislerinde yapılan gezi sırasında hastalar ile sohbet edildi.

-560 metreye iniş

 Daha sonra Türkiye Taşkömürü Kurumu’na gidildi. Gezinin herkes için en ilginç ve çarpıcı günü Zonguldak’ta Kozlu Madeni’nde yeraltına inişin olduğu gün oldu. Katılımcıların daha sonradan ‘gezinin doruk noktası -560 m. idi’ ifadesi bu duyguyu yansıtan bir cümle oldu. Madenci giysilerini giyen katılımcılara oksijen tüpleri ve ışık kaynakları verildikten sonra küçük bir eğitim yapıldı. Ardından iki grup halinde deniz seviyesinin 560 metre altına inerek madencilerin ‘fayton’ dedikleri küçük trenlere binildi. Yaklaşık 20-25 dk. süren yavaş bir yolculuktan sonra kömür damarlarının olduğu alanlarda yorucu ve güç bir yolculuk ile ‘ayak’ denen en uç noktalara kadar inildi. Maden mühendislerinin eşlik ettiği iki saatten fazla  süren yolculuğumuzda madencilerin günde 8 saat boyunca çalıştıkları yerler gezildi. Zonguldak’ta son yıllarda sayıları giderek artan özel sektöre ait kömür madenlerinin yeraltındaki kömürü uygun şekilde çıkarmaması sonucunda rezervden tam olarak yararlanılamamakta ayrıca bir daha kullanılamaz hale gelmekte oldukları paylaşıldı. Özel kömür ocaklarında işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili hiçbir önlem alınmadığı için tehlikeli olduğu da belirtildi.

Ereğli kömür ithal   ediyor

Gezici eğitim seminerinin son gününde Ereğli’deki Demir-Çelik Fabrikası ziyaret edildi. Çelik üretiminde vazgeçilmez olan kömüre yakın olması için yeri Ereğli olarak seçilen bu tesisin kömürünü artık Zonguldak’tan almak yerine ithal ediyor olması ilginç idi. Katılımcıların sorusu üzerine yetkiler, Zonguldak kömürünün niteliğinin uygun olmadığı belirttiler. Yaklaşık 8000 işçisi olan ve içinde pek çok fabrikası olan bu tesisin hem işyeri sağlık birimi hem de işçilerinin yakınlarının tedavi edici hizmetlerinin yapıldığı ve “hastane” diye adlandıracak kadar büyük olan sağlık birimi ziyaret edildi. Çok çeşitli meslek gruplarından sağlık çalışanlarının görev yaptığı bu birimde Türkiye’de ender olarak bulunan psikoteknik laboratuarı yardımıyla işçilerin uygun işe yerleştirildiği gözlendi. Hem malzeme hem de personel açısından donanımlı bir işyeri sağlık birimi olan bu birimde işçi sağlığı ve iş güvenliği hizmetlerinin oldukça iyi düzeyde olduğu gözlendi.

Özelleştirme tartışması

Gezici eğitim semineri sonrası yapılan genel değerlendirmede katılımcılar etkinlikten oldukça yararlandıklarını bildirdiler. Madenler ve halk sağlığı konusunda ilk anda ilişki kurmakta güçlük çektiklerini ancak gezi sırasında bu düşüncelerin değiştiği bildiren katılımcılar “geleceğin halk sağlıkçıları” olarak kendilerine ödevler çıkarttıklarını da belirttiler.

Etkinliğin madenler ile ilgili yasal değişikliklerin yapıldığı günlere denk gelmesi geziyi oldukça ilginç hale getirdi. Diğer bir tarihi olay, Bergama Ovacık Altın Madeni’nin ziyaretinin yapıldığı gün madenin Kanadalı bir şirkete satılmasıydı.

Gezi boyunca grup değerlendirmelerinde madenciliğin özelleştirilmesi hararetli bir şekilde tartışıldı. Sonuç olarak madenciliğin kamusal olarak yapılması ve/veya çok iyi denetlenmesi koşuluyla yapılabileceği kabul gören görüş oldu.

Ayrıca etkinlik, pek çok farklı anabilim dalından araştırma görevlisinin birbirleriyle ile tanışmalarına olanak tanıması açısından olumlu olarak değerlendirildi. Oldukça yorucu ancak her günüyle farklı bir olan gezici eğitim cuma akşamı vedalar ile sona erdi.