ACİL OLAYLARDA SAĞLIK HİZMETİ VEREN AMBULANS HEKİMLERİYLE İLGİLİ SORUNLAR

       Acil tıbbi vakalar, günlük mesleki uygulamamızda, olağan başvurulardan, taşıdığı bir çok özellikle ayrılan ve duyarlılık gösterilmesi gerekli olgulardır. Bu özel koşullarda verilecek hizmetin niteliği herhangi bir ayrımcılığa meydan vermeyecek ve sosyal güvencesi olsun olmasın her tür hastayı tıbbi bakımsız bırakmayacak biçimde gerçekleştirilmelidir. Acil tıbbi vakalar bir yandan hekimin otoriter olmasını gerektiren koşullar ve ortam sunarken, öte yandan günümüzün tıp etiği anlayışı hasta haklarının göz ardı edilmemesini de zorunlu kılmaktadır. Bu tür acil olguların değerlendirilmesinde, hekimler yasal düzenlemeler karşısında üst düzeyde korunurken, elbette bu durum tedavi ekibinin sınırsız bir özgürlüğe sahip olduğu anlamına da gelmemektedir. Acil tıp hizmeti sırasında karşılaşılabilecek kimi özel durumlarda tedavi ekibinin tutumuna ışık tutabilecek yaklaşımlar geliştirilmiştir:

       1-Kendilerine gelen acil yardım çağrısıyla, ilgili yere giden hekimler için öncelikli işlem; hastanın veya yaralının sağlığına ilişkin bir durum değerlendirmesi yapmak olmalıdır. Ardından hastanın hava ve damar yolunun açılması, kanama kontrolünün yapılması gibi yaşamsal öncelik taşıyan işlevleri ayakta tutmaya yönelik girişimlerde bulunulmalıdır. Hastanın sergilediği tablo yataklı bir tedavi kurumuna nakledilmesini ve ileri tetkiklerin yapılmasını gerektiriyorsa, bu durum hastaya ve/veya yakınlarına gerekçeleri, taşıdığı risk ve tehlikeleriyle birlikte basit ve anlaşılır bir dille anlatılmalıdır. Hastanın ya da yakınlarının çok çeşitli etkenlerle (ekonomik gerekçeler, ileri düşkünlük ve yatalaklık, terminal dönemde olmak,...) tedavi amaçlı bir nakli reddetmeleri mümkündür. Böyle bir red durumunda öncelikli karar, bizzat hastanın kendisine aittir ve saygı duyularak belgelenmelidir. Hastanın bilinci kapalıysa ve red kararını hastanın yakınları veriyorsa, yine bu durumun belgelenmesi gereklidir. Söz konusu işlemin, ambulans çağrı raporunun nakil reddi bölümünün işaretlenmesi hukuki açıdan yetersiz bulunabilir. Bunun için çağrı raporlarının ekinde bulunması gereken, aşağıdaki gibi bir metnin kullanılması gerekli görülmektedir. Eğer böyle bir metnin imzalanmasına da karşı çıkılıyorsa, buna ilişkin ayrıca bir tutanak düzenlenmesi önerilir. Hekim, hasta yakınlarının tedavi amaçlı bir nakli reddetmelerini bir kötü niyete bağlı görüyorsa, durumu ilgili makamlara bildirmelidir.

       2-Adli olaylarda ambulans hekiminin öncelikli görevi, hastanın yaşamsal işlevlerini desteklemeye yönelik girişimleri yaparak, bireyin gözetim altında sağlık kurumuna sevkini sağlamaktır. Adli olaylar için ambulans hekiminin hazırlayacağı yazılı belge hastayı serviste görecek ikinci hekim için ışık tutacak nitelikte bir epikriz olmalıdır. Bu metin hastanın ilk görüldüğü sırada saptananlar ile hekimin uyguladığı işlemlerin bilgisini içermelidir. Adli olayın gerçekleştiği yer ve ambulans koşulları sistemik bir muayenenin yapılması için uygun olmayıp, pek çok konunun (çocuk istismarı, işkence...) atlanması muhtemeldir. Ancak nakil sırasında ölüm hali dışında bu koşullarda ambulans hekiminden ayrıntılı bir adli rapor hazırlanması beklenmemelidir. Ambulans hekiminin vereceği epikrizin ve daha sonra hastayı yataklı kurumda gören ikinci hekimin hazırlayacağı raporun birlikte adli makamlara iletilmesi uygun görülmektedir.

EK:

Tedavi amaçlı nakil reddi için tutanak önerisi:

       Ambulansla gelip hasta görüldü, muayenesi yapıldı, hemen bir hastaneye götürülmesi gerektiği, aksi takdirde kötü sonuçlar doğabileceği, hatta hastanın ölebileceği ayrıntılı olarak anlaşılabilir bir biçimde hasta yakınlarına anlatılmıştır. Buna rağmen, hasta yakınları bütün sorumluluğu kabullenerek, hastanın hastaneye götürülmesine izin vermemişlerdir.

Not:Hasta yakını imzalamak istemezse tutanağa hekimin ve ambulans sürücüsünün imzalarıyla bu durum ayrıca belirtilmelidir.