Londra'da sağlıkta eşitsizlikleri önlemede tabip birliklerinin rolü tartışıldı

Londra Üniversitesi Sağlıkta Hakkaniyet Enstitüsü (Institute of Health Equity University College London) ve Dünya Tabipler Birliği (World Medical Association) tarafından birlikte düzenlenen “Sağlıkta Hakkaniyeti Artırmak ve Sağlığın Sosyal Belirleyicilerini Vurgulamak İçin Ulusal Tabip Birliklerinin ve Hekimlerin Rolü” Sempozyumu 24-25 Mart 2015 tarihlerinde, Londra’da İngiliz Tabipler Birliği binasında gerçekleştirildi.

Toplantıya ABD, Avustralya, Brezilya, Danimarka, Finlandiya, Fransa, İngiltere, İsrail, İsveç, Malta, Myanmar, Portekiz, Slovenya, Türkiye ve Zambiya’dan 140’ın üzerinde temsilci katıldı. Toplantıda Türk Tabipleri Birliği’ni Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kayıhan Pala temsil etti.

Toplantının açış konuşmasını İngiliz Tabipler Birliği Konsey Başkanı Dr. Mark Porter yaptı. Porter konuşmasında sağlığın sosyal belirleyicilerinin önemine değindi ve sağlık eşitsizliklerinin azaltılmasında hekimlerin üslenebileceği rolün tartışılmasını çok anlamlı bulduklarını belirtti. Bu rolün aile hekimleri ve hastanede çalışan hekimler açısından farklılıklar içerebileceğine de değinen Dr. Porter, sağlık etki değerlendirmesinin elverişli bir araç olarak kullanılabileceğini de söyledi.

Açılış konuşmasının arkasından sempozyumun iki ana konuşması gerçekleştirildi.

İlk temel konuşmayı Prof. Michael Marmot yaptı. Marmot, Peru’dan örnek vererek, sağlık çalışanlarının güçlü bir rolünün olması halinde, sağlıkta yaşanan eşitsizliklerin azaltılabileceğine ilişkin ellerinde yeterince kanıt olduğunu; ilk yapılması gereken işlerden birinin sağlık insangücü yetiştirilmesi sırasında eğitim programına sağlığın sosyal belirleyicilerinin eklenmesi olduğunu da söyledi. Mental hastalık yükünün bütün dünyada giderek arttığına değinen Marmot, bunun sağlık sistemleri tarafından göz ardı edildiğini; ancak insanların bu nedenle yaşamının olumsuz etkilendiğini söyledi. Mısır’dan örnek vererek, sosyoekonomik düzeyin sağlığın sosyal belirleyicileri üzerine etkilerini gösteren Marmot, Latin Amerika’da kola tüketimi arışı ile diabet artışı arasındaki korelasyona da dikkat çekti.

İkinci temel konuşmayı WMA Başkanı Dr. Xavier Deau yaptı. Dr. Deau sağlığın sosyal belirleyicileri ve sağlıkta yaşanan eşitsizlikler ile ilgilenmemenin etik bir sorun olduğunu saptayarak konuşmasına başladı. Bu nedenle WMA’nın konuyu etik bildirgeler içerisine alarak ulusal tabip birliklerinin tümünün konuyla ilgilenmesi için bir zemin hazırlamaya çalıştıklarından söz etti ve WMA’nın sağlığın sosyal belirleyicileri ile ilgili bildirgesini 2011’de yayınladıklarını söyledi.

‘Temel sorun kapitalizm’

Ülke deneyimlerinin aktarıldığı toplantıda, her iki günün sonunda da grup çalışmaları yapıldı. Prof. Dr. Kayıhan Pala, grup çalışması sırasında sağlıkta eşitsizliklerle başetmekle ilgili temel sorunun küresel kapitalizm olduğunu ve mücadelenin buna karşı yürütülmesi gerektiği tespitini paylaştı. Pala, Hükümetin kapılarının TTB’ye kapalı olması yüzünden, TTB’nin öneri götürmekte zorlandığını belirtti. (Pala’nın aktardıklarına göre, İngiltere’de bunun tam tersi bir algı var. Hükümet’e kapılarını kapatan British Medical Association (BMA) “No More Games” adıyla bir kampanya yürütüyor.) Pala’nın grup çalışması sırasındaki tespitleri, grup sözcüsü tarafından “temel sorun” olarak salonla paylaşıldı.

‘WMA’nın eşitsizlikler konusuna eğilmesi umut verici’

Sağlıkta hakkaniyeti vurgulamaya yönelik olarak ülke deneyimlerini paylaşmak ve Dünya Tabipler Birliği ile ulusal tabip birlikleri için sağlıkta hakkaniyet konusunda pratik eylemlere ilişkin öneriler geliştirmek amacıyla düzenlenen toplantı ile ilgili olarak, Prof. Dr. Kayıhan Pala’nın aktardığı tespitler özetle şöyle:

-          Ülkeler / ülke deneyimleri arasında büyük farklılıklar var.

-          Eşitsizliklere yol açan asıl nedenler tartışılmıyor. Sistem eleştirisi yok denecek kadar az.

-          İş yükü, yoğunluk vb. gibi gerekçelerle hekimlerin ilgisinin bu konuya çekilmesinde zorluklar yaşanıyor.

-          Sağlıkta yaşanan eşitsizliklerin azaltılmasına yönelik olarak hekimlerin ve tabip birliklerinin elinde sınırlı örnekler dışında henüz yaygın olarak kullanılabilecek araçlar yok. Ancak WMA’nın önümüzdeki dönemde bu alana eğilecek olması umut verici.